Zmiany w Kodeksie cywilnym

Dotychczas Kodeks cywilny, poza ostatnimi zmianami wynikającymi z wprowadzenia w życie podpisu elektronicznego jako równoważnego formie pisemnej (oczywiście pod warunkiem, że jest to bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu – por. art. 60 i 78 kc w obecnym brzmieniu), nie regulował wprost ani kwestii złożenia oferty w drodze elektronicznej, ani trybu zawierania umów z wykorzystaniem cyfrowych mediów, takich jak np. Internet. Prowadziło to do wielu sporów interpretacyjnych, dotyczących choćby czasu złożenia oferty czy też czasu związania nią w przypadku dokonania tych czynności drogą elektroniczną. 

Oto bowiem
art. 61 kc w obecnym brzmieniu stanowi, Ĺźe „oświadczenie woli, ktĂłre ma być
złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób,
że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest
skuteczne, jeĹźeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej”. W
przypadku poczty elektronicznej można się było zastanawiać, czy chwilą tą będzie
np. dotarcie listu elektronicznego do skrzynki pocztowej (mailbox) zdalnym
serwerze pocztowym, którego używa odbiorca (co następuje zazwyczaj prawie
natychmiast), czy też należy raczej mieć na uwadze moment faktycznego
ściągnięcia maila na lokalny swój lokalny komputer ze skrzynki pocztowej
serwera, co moĹźe nastąpić nawet po paru dniach (albo dłuĹźej – w zaleĹźności jak
często dany uĹźytkownik „sprawdza” swoją „skrzynkę”).

Ponadto
powstawało też między innymi pytanie, czy poczta elektroniczna lub strony WWW są
środkiem bezpośredniego porozumienia się na odległość (podobnym np. do telefonu)
w rozumieniu art. 66 § 2 kc, czy też raczej należy ją raczej porównywać do
środków zdalnej komunikacji o charakterze nie bezpośrednim w rodzaju tradycyjnej
poczty. O odpowiedzi na to pytanie zależał czas związania oferenta swą
propozycją (ofertą). W przypadku przyjęcia wariantu pierwszego, oferta
przestawałby wiązać, jeżeli nie zostałaby przyjęta niezwłocznie. Natomiast w
drugiej wersji oferta przestawałaby wiązać z upływem czasu, w którym składający
ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać odpowiedź wysłaną bez
nieuzasadnionego opóźnienia.

Obecnie
powyższe wątpliwości zostały częściowo rozwiane przez ustawodawcę. Uchwaloną w
dniu 14 lutego 2003 roku ustawą o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz
niektórych innych ustaw (opublikowana w Dzienniku Ustaw z dnia 24 marca 2003 r., Nr 49 poz. 408), Sejm znowelizował Kodeks
cywilny – głównie w zakresie jego części ogĂłlnej. OprĂłcz regulacji precyzyjnie
definiujących wreszcie takie pojęcia jak przedsiębiorstwo, przedsiębiorca,
konsument oraz wprowadzenia prokury jako szczególnego rodzaju pełnomocnictwa,
nowe przepisy mają ułatwiać zawieranie umów, upraszczając ich formy. Ponadto po
raz pierwszy wyraźnie uregulowano kwestie składania ofert i zawierania umów
drogą elektroniczną. W szczególności do art. 61 kc dodano § 2, który stanowi, iż
oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z
chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób,
żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią. A zatem ustawodawca przyjmuje,
iż w przypadku korzystania z komunikacji elektronicznej, momentem złożenia
oświadczenia woli jest już samo wprowadzenie oświadczenia do komputera. Wydaje
się, iż ratio legis takiego rozwiązania jest uznanie, iż przekaz
elektroniczny ma w zasadzie charakter natychmiastowy. Warunkiem jest jednak, aby
przekaz odbył się w taki sposób, aby adresat oferty mógł się z nią zapoznać.

Oferta
składana elektronicznie wiąże składającego, jeżeli osoba, do której jest
skierowana, niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie (dodany art. 66¹
kc). Jest to naturalna konsekwencja założeń, które leżały u podstawy zmiany
brzmienia art. 61 kc (poprzez dodanie § 2). Nie dotyczy to jednak poczty
elektronicznej, co do której pozostaje ogólna reguła z art. 66 § 2 kc wraz z
problemem interpretacji e-maila pod kątem środka bezpośredniego porozumiewania
się na odległość. Wydaje się jednak, iż ustawodawca skłania się raczej ku temu,
by nie uznawać poczty elektronicznej jako równoważnej środkowi bezpośredniego
porozumiewania się na odległość. Świadczy o tym treść dodanego przez nowelizację
art. 66¹, a szczegĂłlności jego § 4, ktĂłry wyłącza stosowanie §1-3
tegoĹź artykułu w stosunku do zawierania umĂłw „za pomocą poczty elektronicznej
albo podobnych środkĂłw indywidualnego porozumiewania się na odległość”.

Otrzymujemy natomiast wyraźną wskazówkę, iż np. oferty składane za pomocą WWW
należy zrównać, z ofertami składanymi przy równoczesnej obecności obu stron,
skoro „oferta złoĹźona w postaci elektronicznej wiąże składającego, jeĹźeli druga
strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie” (dodany art. 61¹ §1
kc). Należy zauważyć, iż tryb zawarcia umowy jest tutaj bardziej uproszczony w
stosunku do trybu z art. 61 § 2, gdzie uĹźyto sformułowania „niezwłocznie
przyjęta” . Samo bowiem potwierdzenie przyjęcia oferty wyraĹźonej w postaci
elektronicznej (np. kliknięcie na prezentowany w ramach witryny WWW sklepu
internetowego towar) rodzi skutek w postaci akceptacji oferty. PoniewaĚź rodzi to
pewne niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd, ustawodawca wprowadza pewne
dodatkowe obowiązki dla osoby składającej ofertę drogą elektroniczną. A zatem,
zgodnie z § 2 art. 61¹ znowelizowanego kc, „przedsiębiorca składający
ofertę w postaci elektronicznej jest obowiązany przed zawarciem umowy
poinformować drugą stronę w sposób jednoznaczny i zrozumiały o:

1. czynnościach technicznych
   składających się na procedurę zawarcia umowy;

2. skutkach prawnych
   potwierdzenia przez drugą stronę otrzymania oferty;

3. zasadach i sposobach
   utrwalania, zabezpieczania i udostępniania przez przedsiębiorcę drugiej
   stronie treści zawieranej umowy;

4. metodach i środkach
   technicznych służących wykrywaniu i korygowaniu błędów we wprowadzanych
   danych, które jest obowiązany udostępnić drugiej stronie;

5. językach, w których umowa
   może być zawarta;

6. kodeksach etycznych, ktĂłre
   stosuje oraz o ich dostępności w postaci elektronicznej”.

Intencja ustawodawcy było więc
z jednej strony ułatwienie i przyspieszenie transakcji zawieranych drogą
elektroniczną, a równocześnie próba stworzenia dla potencjalnego kontrahenta
gwarancji, iż w sposób podstępny zostanie doprowadzony do przyjęcia oferty lub
do zawarcia umowy o nieznanej w pełni dla niego treści. 

Art. 66¹.

§ 1. Oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże
składającego, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie.
§ 2. Przedsiębiorca składający ofertę w postaci elektronicznej jest obowiązany
przed zawarciem umowy poinformować drugą stronę w sposób jednoznaczny i
zrozumiały o:

1. czynnościach technicznych
   składających się na procedurę zawarcia umowy;

2. skutkach prawnych
   potwierdzenia przez drugą stronę otrzymania oferty;

3. zasadach i sposobach
   utrwalania, zabezpieczania i udostępniania przez przedsiębiorcę drugiej
   stronie treści zawieranej umowy;

4. metodach i środkach
   technicznych służących wykrywaniu i korygowaniu błędów we wprowadzanych
   danych, które jest obowiązany udostępnić drugiej stronie;

5. językach, w których umowa
   może być zawarta;

6. kodeksach etycznych, ktĂłre
   stosuje oraz o ich dostępności w postaci elektronicznej”.

§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio, jeżeli
przedsiębiorca
zaprasza drugą stronę do rozpoczęcia negocjacji, składania ofert
albo do zawarcia umowy w inny sposĂłb.
§ 4. Przepisy § 1 – 3 nie mają zastosowania do zawierania umĂłw za
pomocą poczty elektronicznej albo podobnych środków indywidualnego
porozumiewania się na odległość. Nie stosuje się ich także w
stosunkach między przedsiębiorcami, jeżeli strony tak postanowiły.

Art. 66².

§ 1. W stosunkach między przedsiębiorcami oferta może być
odwołana przed zawarciem umowy, jeżeli oświadczenie o odwołaniu zostało złożone
drugiej stronie przed wysłaniem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty.
§ 2. Jednakże oferty nie można odwołać, jeżeli wynika to z jej treści
lub określono w niej termin przyjęcia.”;

Po art. 68 dodaje się art. 68¹
i 68² w brzmieniu:
 

Art. 68¹.

§ 1. W stosunkach między przedsiębiorcami odpowiedź na
ofertę z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień niezmieniających istotnie treści
oferty poczytuje się za jej przyjęcie. W takim wypadku strony wiąże umowa o
treści określonej w ofercie z uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w odpowiedzi
na nią.
§ 2. Przepisu paragrafu poprzedzającego nie stosuje się, jeżeli w treści oferty
wskazano, że może ona być przyjęta jedynie bez zastrzeżeń, albo gdy oferent
niezwłocznie sprzeciwił się włączeniu zastrzeżeń do umowy, albo gdy druga
strona, w odpowiedzi na ofertę uzależniła jej przyjęcie od zgody oferenta na
włączenie zastrzeżeń do umowy, a zgody tej niezwłocznie nie otrzymała.

Art. 68². JeĚźeli przedsiębiorca otrzymał od
osoby, z którą pozostaje
w stałych stosunkach gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach
swej działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za
przyjęcie oferty.;

Art. 69 otrzymuje brzmienie:
 

Art. 69. Jeżeli według ustalonego w danych stosunkach
zwyczaju lub według treści oferty dojście do składającego ofertę oświadczenia
drugiej strony o jej przyjęciu nie jest wymagane, w szczególności jeżeli
składający ofertę żąda niezwłocznego wykonania umowy, umowa dochodzi do skutku,
skoro druga strona w czasie właściwym przystąpi do jej wykonania; w przeciwnym
razie oferta przestaje wiązać.

#REF! #REF!